Tüm dünyaya yayılan Covid-19 salgını, bulaşıcılığını devam ettirerek, dünya çapında çok fazla insanı ve hayatı etkilemeyi sürdürüyor.
İşletmeler, diğer sorunlarda olduğu gibi salgın hastalık döneminde de hızlı tedbirler alarak krizi fırsata çevirmenin yollarını bulabilirler.
Küresel çaplı hemen her olayda olduğu gibi salgın hastalıklarda da toplumsal yaşam etkilenir. Bazı sektörlerde üretimin azalmasına hatta durmasına neden olan Covid-19 salgını nedeniyle farklı sektörlerden birçok firma maddi zarara uğramış veya kapatılmış ve birçok insan işsiz kalmıştır. Diğer yandan bu süreçte maske, ilaç, sağlık hizmeti gibi bazı ihtiyaçların artmasıyla birlikte ilgili sektörlerde kazanç yükselmiş, istihdam edilen işçi sayısı artmıştır. Olumlu ve olumsuz yönde etkilenmelerin dışında ise hizmet verme şeklinin dönüşmesine neden olan durumlar da yaşanmış olup örneğin; sosyal izolasyon nedeniyle sanal marketlere olan talepler ciddi oranda yükselmiştir. Online etkinlik ve toplantılar Skype, Zoom gibi uygulamalara olan ilgiyi artırarak böylece daha az harcamayla daha yüksek gelir elde etmenin yeni yolları ortaya çıkmıştır. Buradan özetle, konu işletmeler olunca diğer sorunlarda olduğu gibi salgın hastalık döneminde de firmalar hızlı tedbirler alarak, krizi fırsata çevirmenin yollarını bulabilir, böylece kazançlarını maksimum düzeye çıkarmayı başarabilirler. Salgın döneminde alınacak tedbirleri doğrudan etkileyen kanun ve yönetmelikler ise işletmelerin hareket alanını daraltabilir. Bu kapsamda alınacak tedbirleri etkileyen temel faktörler arasında bölgesel ve küresel tedbirler de bulunur.
Kümelenme Kavramı
Yaşadığımız bu sürecin özetiyle Lojistik Faaliyetler ve Soğuk Zincir Lojistiği adlı kitabımda konu aldığım kümelenme modeline dikkat çekmek gerekirse; hem üstün rekabet gücüne sahip olmanın hem de ekonomik kalkınmanın temelini oluşturan önemli bir faktör olarak karşımıza çıkan bu kavram, “Belirli bir alanda yer alan işletmelerin, bağımsızlıklarını yitirmeksizin, iş birliği içerisinde belli bir fiziki yoğunlaşması” olarak araştırmacılar tarafından kabul görür. Michael Porter’ın Ulusların Rekabet Üstünlüğü kitabını 1990’da yayınlaması ile kümelenme, işletmeler, girişimciler ile politikacıların üzerinde çalıştıkları ve stratejiler ürettiği bir konu olmuştur. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin uluslararası rekabet zorunluluğunun arttığı küreselleşen bir dünyada kümelenmeler; verimlilik, inovasyon ve işletme kurulumunun artışı ile işletme rekabetini desteklemede önemli bir rol oynamıştır.
Porter’in Elmas Modeli
Porter’ın oluşturmuş olduğu Elmas Modeli modelin bileşenleri, sektörlerin rekabet gücünün dört ana faktör ve iki destekleyici unsur kapsamında göreceli olarak değerlendirilmesine dayanır. Ana unsurlar girdi koşulları, talep koşulları, ilgili ve destekleyen sanayi, firma stratejisi ve rekabettir. Destekleyici unsurlar ise devlet kurumları ve iş birliği kurumlarıdır. Modelin taraflarına dikkat çekerek, sektörel olarak lojistik faaliyetlerin şirket süreçlerine ve stratejilerine olan etkilerini en üst seviyede sağlayabilmek için gerekli olan sistem tasarımla ve lojistik yönetimlerin tedarik zinciri parçaları arasında meydana gelen bilgi ve malzeme akışının çeşitli sektör paydaşları arasında nasıl uygulanması gerektiği önemli bir husustur. Kümelenme faaliyetlerinin lojistik sektörü açısından önemi; taşımacılık maliyetlerinin azalması, servis kalitesinin artırılması ve iş gücünün geliştirilerek kolay ulaşılabilir bir seviyeye gelebilmesini sağlaması, küme içerisindeki firmaların ortak hizmet satın alımları ile ciddi maddi kazanımlar elde etmeleri olarak açıklanabilir. Öte yandan kümelenme kapsamında yer alan firmaların müşteri portföylerine çok daha kolay ulaşarak belirli konularda uzmanlaşma sağlayabildiklerini ve müşteri memnuniyeti açısından ciddi faydalar elde ettikleri görülür.
Özetle kriz dönemlerinde bir arada örgütlenerek hareket etme, bilgi güncelleme ve yenilik üretimi, değişen düzen ve altyapı uyumu, bilgi alışverişi ve etkileşim süreçlerini de içeren bir model olarak kümelenme, olası krizler kapsamında kalıcı tedbirler almak adına işletmeler için faydalı bir uygulamadır.